ಭಾರತ ಮತ್ತು ಚೀನಾ ನಡುವಿನ ಹಿಮಾಲಯದ ಹೃದಯಭೂಮಿಯಾದ ನೇಪಾಳ (Nepal) ಕಳೆದ 17 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ 14 ಸರ್ಕಾರಗಳನ್ನು ಕಂಡಿದೆ. ಈ ಅಸ್ಥಿರತೆಯ ಮೂಲದಲ್ಲಿದೆ — ಗಣರಾಜ್ಯಾಧಾರಿತ ಸಮಾಜವಾದ ಹಾಗೂ ಹಿಂದೂ ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವದ ಪುನಃಸ್ಥಾಪನೆ ನಡುವಿನ ರಾಜಕೀಯ-ಸೈದ್ಧಾಂತಿಕ ಪೈಪೋಟಿ.
ಇತಿಹಾಸದ ಹಿನ್ನೆಲೆ
- 1768ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಥಮ ಏಕೀಕರಣದ ನಂತರ ನೇಪಾಳವು 240 ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವದಡಿ ಸಾಗಿತು.
- 2001ರಲ್ಲಿ ನಡೆದ ರಾಜಭವನ ಹತ್ಯಾಕಾಂಡ ಜನಮನದಲ್ಲಿ ದೊಡ್ಡ ಆಘಾತ ಮೂಡಿಸಿತು.
- 2006ರ ಜನ ಆಂದೋಲನ-II (People’s Movement-II) ನಂತರ ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವದ ಶಕ್ತಿಯ ಕುಸಿತ ಆರಂಭವಾಯಿತು.
- ಕೊನೆಗೂ 2008ರಲ್ಲಿ, ನೇಪಾಳದ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಪಾರ್ಟಿ (ಮಾವೋವಾದಿ) ಮುನ್ನಡೆಸಿದ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಿಂದ ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವ ರದ್ದುಗೊಂಡಿತು ಮತ್ತು ನೇಪಾಳವು ಗಣರಾಜ್ಯವಾಯಿತು.
ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವದ ಪರವಾದ ಧ್ವನಿಗಳು
ನೇಪಾಳದ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ 81% ಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಮಂದಿ ಹಿಂದೂಗಳು. ಈ ಕಾರಣದಿಂದ, ಹಲವರು “ಹಿಂದೂ ರಾಜ್ಯ”ದ ಮರುಸ್ಥಾಪನೆ ಮಾತ್ರವೇ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಗುರುತಿನ ರಕ್ಷಣೆಗೆ ಹಾಗೂ ಸಾಮಾಜಿಕ ಏಕತೆಗೆ ದಾರಿ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ನಂಬುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.
- ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವದ ಅಭಿಮಾನಿಗಳು, ಅದನ್ನು ಮರಳಿ ತರಿದರೆ ದೇಶದ ಕಳೆದುಹೋದ ವೈಭವ ಮರಳುತ್ತದೆ ಎಂದು ವಾದಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.
- ರಾಜಕೀಯ ಪಕ್ಷಗಳ ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ಮತ್ತು ದುರಾಡಳಿತದಿಂದ ನಿರಾಶರಾದ ಯುವ ಜನತೆ ಈ ಚಳುವಳಿಗೆ ಬೆಂಬಲ ನೀಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.
- ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಜಾತಂತ್ರ ಪಕ್ಷ (RPP) ಸಂಸತ್ತಿನ 5ನೇ ದೊಡ್ಡ ಪಕ್ಷವಾಗಿದ್ದು, ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವ ಮರುಸ್ಥಾಪನೆಗಾಗಿ ಪ್ರಮುಖ ಧ್ವನಿಯಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿದೆ.
ಗಣರಾಜ್ಯವಾದಿ-ಸಮಾಜವಾದಿ ದೃಷ್ಟಿಕೋನ
ಮಾವೋವಾದಿ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಶಕ್ತಿಗಳು 2008ರಲ್ಲಿ ತಂದ ಬದಲಾವಣೆಯು ನೇಪಾಳವನ್ನು ಹೊಸ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಸಾಗಿಸಿದೆ ಎಂದು ಅವರು ವಾದಿಸುತ್ತಾರೆ.
- ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವದ ರದ್ದು: ಜನರ ಪ್ರಜಾಸತ್ತಾತ್ಮಕ ಹಕ್ಕುಗಳನ್ನು ಬಲಪಡಿಸಿದೆ.
- ಗಣರಾಜ್ಯದ ಸಮಾಜವಾದಿ ತತ್ವಗಳು: ಸಾಮಾನ್ಯ ಜನರ ಹಕ್ಕುಗಳು, ಸಮಾನತೆ ಮತ್ತು ಜನಪ್ರತಿನಿಧಿತ್ವದ ಭರವಸೆ.
ಆದರೆ, ನಿರಂತರ ಸರ್ಕಾರ ಬದಲಾವಣೆ, ದುರ್ಬಲ ಆಡಳಿತ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಹಿಂಜರಿತವು ಜನರಲ್ಲಿ ಅಸಮಾಧಾನ ಉಂಟುಮಾಡಿದೆ.
ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಪ್ರಭಾವ
- ಭಾರತ: ನೇಪಾಳದ ರಾಜಕೀಯದಲ್ಲಿ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ-ಧಾರ್ಮಿಕ ಹತ್ತಿರತೆಯ ಜೊತೆಗೆ ಭದ್ರತಾ ಹಿತಾಸಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಕಾಯ್ದುಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದೆ.
- ಚೀನಾ: ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಪಕ್ಷಗಳೊಂದಿಗೆ ಹತ್ತಿರ ಸಂಬಂಧ ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡು ತನ್ನ ಪ್ರಭಾವವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಲು ಬಯಸುತ್ತಿದೆ.
ಈ ಎರಡೂ ಶಕ್ತಿಗಳು ನೇಪಾಳದ ಆಂತರಿಕ ರಾಜಕೀಯ ಸಮೀಕರಣಗಳನ್ನು ಪ್ರಭಾವಿಸುತ್ತಿರುವುದು ಸ್ಪಷ್ಟ.
ನೇಪಾಳದ ಪ್ರಸ್ತುತ ಸಂಕಷ್ಟ
- ನಿರುದ್ಯೋಗ, ಬಡತನ, ವಲಸೆ (ವಿದೇಶ ಉದ್ಯೋಗದ ಅವಲಂಬನೆ) ನೇಪಾಳದ ಮುಖ್ಯ ಸವಾಲುಗಳು.
- ನಿರಂತರ ರಾಜಕೀಯ ಅಸ್ಥಿರತೆ ಹೂಡಿಕೆ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಹಿಂಜರಿಸುತ್ತಿದೆ.
- ಜನತೆ ಹೆಚ್ಚು “ಸ್ಥಿರತೆ”ಯನ್ನು ಬಯಸುತ್ತಿದ್ದು, ಅದಕ್ಕಾಗಿ ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವದತ್ತ ಕಣ್ಣೋಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.
ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವ ಮರಳಬಹುದೇ?
ಹಿಂದಿನ ದೊರೆ ಜ್ಞಾನೇಂದ್ರ ಷಾ, ಈಗ 80ರ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ನಾಯಕತ್ವ ಚಳುವಳಿಯನ್ನು ಮುನ್ನಡೆಸಲು ಶಕ್ತಿಯುತವಲ್ಲ ಎಂಬ ಅಭಿಪ್ರಾಯವಿದೆ.
ಅವರ ಮಗ ಮತ್ತು ಮೊಮ್ಮಗ ರಾಜಕೀಯ ಚಳುವಳಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರುವಷ್ಟು ಬಲಶಾಲಿಗಳಾಗಿಲ್ಲ.
ಹೀಗಾಗಿ, ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವ ಮರುಸ್ಥಾಪನೆ “ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಬೇಡಿಕೆ” ಆಗಿದ್ದರೂ, ಕಾರ್ಯರೂಪಕ್ಕೆ ತರಲು ಬಲವಾದ ನಾಯಕತ್ವ ಹಾಗೂ ವ್ಯಾಪಕ ಜನಬೆಂಬಲ ಅಗತ್ಯ.
ಕೊನೆಯ ಮಾತು
ನೇಪಾಳದ ರಾಜಕೀಯ ಪೈಪೋಟಿ ಕೇವಲ ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವ-ಗಣರಾಜ್ಯ ಹೋರಾಟವಲ್ಲ, ಅದು ದೇಶದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಗುರುತು, ಆರ್ಥಿಕ ಭವಿಷ್ಯ ಮತ್ತು ಭೌಗೋಳಿಕ-ರಾಜಕೀಯ ಸಮತೋಲನಗಳ ಕುರಿತ ಹೋರಾಟ.
ಮುಂದಿನ ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ನೇಪಾಳ ಯಾವ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಸಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬುದು ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾ ರಾಜಕೀಯದ ಮೇಲೆ ಮಹತ್ತರ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ.
ನೇಪಾಳದ ರಾಜಕೀಯ ಟೈಮ್‌ಲೈನ್ (1768 – 2025)
🟢 1768 – ಪ್ರಥಮ ಏಕೀಕರಣ → ಪ್ರಥ್ವಿ ನರಾಯಣ ಷಾ ನೇತೃತ್ವದಲ್ಲಿ ನೇಪಾಳದಲ್ಲಿ ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವ ಸ್ಥಾಪನೆ.
🟢 1951 – ರಾಣಾ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಅಂತ್ಯ → ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವ + ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ಮಿಶ್ರ ವ್ಯವಸ್ಥೆ.
🟢 1990 – ಜನ ಆಂದೋಲನ-I → ಬಹುಪಕ್ಷೀಯ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ಸ್ಥಾಪನೆ, ಆದರೆ ರಾಜನಿಗೆ ಇನ್ನೂ ವಿಶೇಷ ಅಧಿಕಾರ.
🟢 2001 – ರಾಜಭವನ ಹತ್ಯಾಕಾಂಡ → ದೊರೆ ಬೀರೇಂದ್ರ ಹಾಗೂ ರಾಜಕುಮಾರ ದೀಪೇಂದ್ರ ಸೇರಿ ಅನೇಕರು ಸಾವನ್ನಪ್ಪಿದರು. ದೊರೆ ಜ್ಞಾನೇಂದ್ರ ಷಾ ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಬಂದರು.
🟢 2006 – ಜನ ಆಂದೋಲನ-II → ಭಾರಿ ಪ್ರತಿಭಟನೆಗಳ ನಂತರ ರಾಜನ ಅಧಿಕಾರ ಕುಸಿತ. ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ಬಲಪಡಿತು.
🟢 2008 – ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವ ರದ್ದು → ನೇಪಾಳ ಗಣರಾಜ್ಯ ಘೋಷಣೆ. ಮಾವೋವಾದಿ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟ್ ಶಕ್ತಿ ಪ್ರಭಾವಿ.
🟢 2015 – ಹೊಸ ಸಂವಿಧಾನ ಜಾರಿ → ನೇಪಾಳ “ಫೆಡರಲ್ ಡೆಮೋಕ್ರಟಿಕ್ ರಿಪಬ್ಲಿಕ್”. ರಾಜಕೀಯ ಸ್ಥಿರತೆ ಬಾರದಿದ್ದರೂ ಹೊಸ ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವದ ಅಡಿಪಾಯ.
🟢 2017–2022 – ಸರ್ಕಾರ ಬದಲಾವಣೆಗಳ ಸರಣಿ → 5 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಪ್ರಧಾನಿ ಬದಲಾವಣೆ.
🟢 2023–2025 – ರಾಜಪ್ರಭುತ್ವ ಮರುಸ್ಥಾಪನೆ ಕುರಿತ ಚರ್ಚೆಗಳು ಮತ್ತೆ ಗಟ್ಟಿ. RPP ಮುನ್ನಡೆಸಿದ ಚಳುವಳಿ, ಯುವ ಜನರ ಬೆಂಬಲ.
